Langgevelboerderijen in de gemeente Best - MooiBest

Deze prachtige tekening van een langgevel boerderij werd gevonden op het Boekje "De N.C.B. en zijn organisaties. 1896-1925, Samen de handen ineen".

In het buitengebied van de gemeente Best vinden we nog de nodige langgevelboerderijen

Deze boerderijen worden op dit moment 'mooi' gevonden, maar dat was niet altijd zo. Oorspronkelijk waren ze met riet op het dak bekleedt en pas als men 'onder de pannen' was, kon de investering in dakpannen gedaan worden.

De boerderijen werden 'langs' de weg gebouwd, dus met de lange gevel langs de weg. Door de ruilverkaveling verdwenen er enkele wegen en zo liggen er nu dus enkele boerderijen 'verkeerd'.

Het is niet zo dat alle boerderijen standaard met de kop naar het zuiden werden gebouwd, maar had je de kans omdat de richting van de weg of de indeling van je perceel meewerkte, dan deed je dat wel. Immers werd er in de kop van de boerderij gewoond. Het zuiden is de warmste kant.

Langs de Sint-Oedenrodeseweg zien we dus dat alle historische boerderijen met de kop naar het zuiden werden gebouwd. De nieuwe woonboerderij op nummer 22 werd in tegenstelling tot de originele boerderij die ervoorheen stond andersom gebouwd. Historisch gezien is het jammer dat dit zo door de architect uitgedacht is.

Men woonde in de kop van de boerderij en de stal en opslag van hooi was in de rest van de boerderij. "Achter" de boerderij, dus vrijwel onzichtbaar vanaf de weg, werden de buitentoilet, waterput, houtopslag en de kippenschuren gebouwd.

Hier ziet u de achterkant van een boerderij zoals die in 1920/1925 was:

Het betreft hier de boerderij van Jan Schepens ergens tussen 1920 en 1925.

Ondertussen zijn er eigenlijk in Best geen originele boerderijen meer. Alle nu bestaande gebouwen zijn aangepast naar de moderne tijd en voorzien van dakkapellen, grote ramen, CV en binnentoilet. Heel het aangezicht van de boerderijen is ook 'modern' geworden. Een tijd lang moesten aanbouwingen in Best bewust in een andere stijl gedaan worden. De welstandcommissie leek het een goed idee om zichtbaar te hebben wat oud en wat nieuw was. Dat heeft werkelijk extreem lelijke gebouwen opgeleverd waarbij de nieuwe aanbouw een wanvertoning werd ten opzichte van het originele gebouw. Gelukkig is de invloed van deze bemoeizuchtige 'welstandscommissie' enorm afgenomen en zucht Best niet meer onder hun wanstaltige ideeën en smaak. De meeste verbouwingen zijn de laatste jaren opnieuw gedaan, maar nu wel met meer gevoel voor stijl.

Het verschil tussen de originele boerderij en de huidige is soms dankzij oude foto's nog zichtbaar.

De meeste historische boerderijen die bewaard zijn gebleven zijn gered omdat men er in ging wonen. Wonen deden de actieve boeren uiteraard ook, maar het was toen een bedrijfsgebouw waarin ook gewoond werd. Toen de boerderijen steeds groter moesten worden, was er in de kleine stal van de langgevelboerderij geen ruimte meer. De boeren die doorgingen bouwden grote stallen en sloopten hun oude bedrijfsgebouw en bouwden, los van de stal, een apart woonhuis waarin alle moderne voorzieningen gerealiseerd werden. De boeren die hun bedrijf stopten, gingen in de boerderij wonen en het werd een woonboerderij waarbij de oude stal en hooiopslag ook woongedeelte werd. Veel van die woonberijen zijn later gesplitst in een voor en achtergedeelte. Vaak ging één van de kinderen in de voormalige stal wonen. Vooral na 2000 zien we dat veel woningen nu ook 'uit de familie' raken. Huizen waarin vier of meer generaties gewoond hebben, komen dan in handen van 'import'. Ondertussen is het percentage import in het buitengebied waarschijnlijk al boven de 50% gekomen.

Een mooie voorbeeld van een huidige  woonboerderij met de vorm van een langgevelboerderij vinden we op de  Sint-Oedenrodeweg 38/40.

De boerderij op Sint Oedenrodeseweg nummer 34 is ten opzichte van  de boerderij van nummer 40 op het oog veel authentieker. Er was echter ooit een kroeg gevestigd op nummer 34. De kleine raampjes op de eerste verdieping (kopzijde) zien er 'schattig' uit en geven het idee van hoe het er ooit uitgezien heeft. De boerderij is volledig gerenoveerd en ziet er heel wat beter uit dan in het verleden. Het is een prachtig voorbeeld van wat we nu romantisch als klassieke woonboerderij zien. Ooit was deze boederij ook volledig bedenkt met dakpannen. Dat is terug gebracht naar een deels rieten dak.

Beide boerderijen zijn nu van het klassieke langgeveltype. In het verleden zijn het echter waarschijnlijk beide kortgevelboerderijen geweest.

Aan het einde van de 19e eeuw en in het begin van de 20e eeuw begon men na te denken over efficient(er) bouwen. Er werd een nieuwe vorm van de langgevelboerderij gevonden. Een goedkopere en efficiëntere versie als het ware. Deze bouwstijl is tot de jaren vijftig van de 20e eeuw gebruikt.

In de jaren tachtig van de twintigste eeuw zag de boerderij op nummer 41 er zo uit:

Het gebouw was toen nog als boerderij in gebruik maar was ondertussen al wel gesplitst. De oudste dochter was met haar man in de stal gaan wonen. We zien dat links de opkamer was, met daaronder de kelder.

Begin jaren negentig werd er, gelijk met de boerderij ertegenover op nummer 40, een forse verbouwing gedaan.

Het zag er in 2017 zo uit:

Er kwamen dakkapellen op, en er werd een schuur/garage gebouwd op een plek waar voorheen nooit gebouwd zou worden. Immers zette je de schuren altijd 'achter' het huis. De welstandscommissie vond het prima zo. Het lijkt nu dat het huis ook 'dieper' werd. Immers boven zijn er nu twee ramen, terwijl dat er eerst slechts één was. Zover ons bekend zijn de afmetingen van de boerderij bij de verherbouwing van 1993 echter gelijk gebleven. Deze goedkoper gebouwde langgevelboerderij werd en wordt als historisch minder belangrijk gezien en er is dan ook weinig aandacht voor om deze boerderijvorm ook voor het nageslacht te behouden. Halverwege de twintische eeuw stopte men met het bouwen van dergelijke langgevelboerderijen. De boerderijen daarna kenden een apart woonhuis ten opzichte van de (veel grotere) apart staande stallen. De tijd van de langgevelboerderij lag achter ons. Pas in de 21e eeuw zijn we bewust weer huizen in de vorm van langgevelboerderijen gaan bouwen. Het zijn nu echter woonhuizen en dan met de klassieke vorm die we nu veel mooier vinden.

Een ander voorbeeld van zo'n 'moderne' langgevelboerderij zien we op de Sint Oedenrodeseweg nummers 37 en 39. Hieronder ziet u de boerderij zoals deze voor de oorlog nog als actieve boerderij was: